blog-06

Akıllı Telefonlarınız Sizi veya Ortamınızı Dinliyor mu?

Akıllı Telefonlarınız Sizi veya Ortamınızı Dinliyor mu?

Birçok kişinin en büyük endişelerinden biri, akıllı telefonların bizi veya ortamı dinleyip dinlemediğidir. Hatta insanların birçoğu neredeyse bu durumdan emindir. Çünkü gösterilen reklamların bir tesadüf olamayacak kadar başarılı olduklarını görürüz. Şimdi bunu uzmanlarımızın görüşüyle ve ufak bir teknik dille açıklayalım.

Akıllı telefonlarınız, onlara komut vermedikçe sizi dinlemezler. Ama durum daha korkutucu…

Akıllı telefonlarınız, onlara vereceğiniz komutu (Hey Siri, Ok Google, Cortana vb.) söyleyene kadar sizi dinlemezler. Peki dinlemiyorsa, komutu nasıl duyuyorlar? Sesli komut algoritması kullanan her cihazın küçük bir ses önbelleği vardır. Bu önbellekte komutun kelimesi ve sizin ses analiziniz bulunur. Bu önbellek çok küçüktür ve sadece ilgili komutun algılanabilmesi için ayrılmıştır. Bu, günümüzde sesli komutla açılıp kapanan hoparlörlerde bile vardır. “Dinlemek”ten kastımız bu ise, evet dinliyorlar. Fakat sohbet ettiğiniz biri gibi veya konuştuğunuz bir arkadaşınız gibi sizi dinlemiyorlar. Onların sizi dinleyebilmesi için komut vermiş olmanız gerekir.

Peki reklamlar bir tesadüf mü?

Reklamlar bir tesadüf değil. Bu reklamlar sizden alınan verilerle oluşturuluyor. Fakat komut vermediğiniz halde ortamın dinlenmesi sonucuyla değil. Komut verdiğinizde, zaten sesinizin ve cümleleriniz içinde geçen kelimelerin reklam firmalarınca kullanılmasını kabul edersiniz. Buna Whatsapp’ta yazışmak için kullandığınız bir ses de dahildir, arama motorunda arama yapmak için kullandığınız ses de… “Hayır, dinliyorlar! Ben buna şahit oldum!” dediğinizi duyar gibiyiz. O halde okumaya devam edelim.

Reklamların başarısı neye bağlı?

Durumun daha korkutucu olduğunu söylemiştik. Şimdi ondan bahsedelim. Sözü önce eski bir Google çalışanı olan Tristan Harris’a bırakalım.

“Sizin bir dublorünüzü kullanıyoruz. Siz unuttuğunuz bir özelliğinizi, ilgi alanınızı, geçmişteki seçimlerinizi ve internet kullanım alışkanlıklarınıza dublorünüz hep hatırlar.”

Tristan Harris’in ne kastettiğini biraz açalım. Bizim gibi IT çalışanları, “makine öğrenme”den bahsettiğini anlar. Makine öğrenme, kısmi olarak yapay zeka özelliği kazandırılmış ve aldığı komutlara göre yeni öğrenmeler gerçekleştiren makinelerin algoritmasıdır. Her gün işinizden evinize aynı saatte dönüyorsanız ve arabaya bindiğinizde akıllı telefonunuzdan navigasyon açıyorsanız, akıllı telefonunuz aynı saatlerde navigasyon açmayı, size sormadan gerçekleştirebilir. Veya bunu teklif edebilir. Veya GPS’iniz sürekli açıksa otoparkınızın yerini öğrenebilir, saatten bağımsız olarak otopark konumuna girdiğinizde yine aynı işlemi gerçekleştirebilir. Bu bir makine öğrenmesidir.

Şimdi bu bilgiler ışığında konumuza dönerek reklamları inceleyelim.

Hepimiz evdeyken genellikle akıllı telefonlarımız için Wi-Fi kullanırız. Bu wi-fi tek bir internet sağlayıcısı (Türk Telekom, Superonline, Türksat vs) tarafından size tahsis edilir. Sizin sadece bir IP’niz vardır. Yani bu Wi-Fi’nin tüm kullanıcıları için 1 adet IP vardır… Evinizdeki kişilerden biri ayakkabı almak istediğinde bunu internette araştırırsa, size de ayakkabı reklamlarının gösterilmesi doğaldır. Fakat bu size, ayakkabı almak isteyen kişinin bunu evde bahsetmiş olduğu içinmiş gibi gelebilir. Şimdi işleri biraz daha kızıştıralım. Ortak internet kullanmıyor olabilirsiniz veya ayakkabı araştırmanızı işteyken yapmış olabilirsiniz. Fakat GPS’iniz açık olabilir. GPS’i açık bir telefonun sürekli GPS açık diğer telefonlarla yan yana gelmesi, makinenin o kişiler ile iş arkadaşlığı veya aile bağı doğrulaması için yeterli olabilir. Aile veya iş arkadaşı bağı olanların aynı ilgi alanları olmasa bile, aynı ortamda ilgi alanlarından bahsetmesi olasıdır. O yüzden onlara da bunun gösterilmesi mümkündür. Elbette bu kadar basit değil ama kolaylaştırmak için böyle örneklendirdik.

Siz bu yazıyı okuduğunuz için de ayakkabı reklamları alacaksınız. Çünkü ayakkabıdan şimdiye kadar 6 kez bahsettik. Makinenizin bir ayakkabı (7.kez) almak istediğinizi anladı. Fakat size p1kn1k tüBü reklamı gösteremeyecektir, çünkü sansürledik.

Dublorünüze dönecek olursak… Bu arada dublorünüzün adı “Avatar”. Şirketler bunu öyle adalandırır. Sizin yaptığınız tüm aktiviteler, arkadaşlıklar, yemek alışkanlıklarınız, yaşınız, cinsiyetiniz vs her bilgi de onun tarafından taklit edilir. Size benzemek için her bilgiyi kullanır. Hatta rehberinizde unuttuğunuz bir arkadaşınız, onun için “sık görüşülmeyen bir arkadaş” olarak tanımlı..

Şimdi inceleyelim… Bir kadınsanız ve yakınlık dereceniz makine tarafından öğrenilmiş (Whatsapp konuşmaları, çağrı adetleri vs ile) bir arkadaşınız evleniyorsa size düğün eşyaları veya ev hediyeleri reklamı görünmesi doğaldır. Fakat siz bunu yazılı ortamda asla konuşmamış olsanız bile, muhakkak arkadaşınızla yüz yüze ortamda konuşmuşsunuzdur. Bundan yazılı ortamda bahsetmediğiniz için, bu reklamların size konuştuğunuz için gösterildiğini düşünürsünüz. Fakat işin gerçeği, makine öğrenmesi ve dublorünüzün olmasıdır. Hatta dublorünüz o kadar akıllı ve aktif ki, sizi şaşırtması da normaldir. Hamileyseniz ve gün geçtikçe bebek eşyaları aramalarını sıklaştırdıysanız dublorünüz %90 kesinlikte hamiledir. Belki siz bu oranda emin değilsinizdir. Fakat araştırmalarınızın giderek sıklaşması bile onu neredeyse emin kılar. Dublorünüz dijital dünyada sizden öndedir. Siz bebek eşyaları bakarken size banka kredisi reklamları da göstermeye başlayabilir. Çünkü dublorünüz yakında doğum yapacaktır ve maddi ihtiyaçların artması olasıdır. Eğer siz bu banka kredisi reklamlarıyla ilgilenirseniz veya bir yazılı ortamda bundan bahsederseniz, dublorünüz para ihtiyacınızın olduğuna da emindir. Bebeğinize verdiğiniz ismi öğrendiğinde neredeyse cinsiyetinden de emin olacaktır ve size cinsiyetine uygun reklamlar gösterecektir.

Bebeğiniz bir yetişkin olduğunda ve telefon kullanmaya başladığında adı, cinsiyeti, yemek alışkanlıkları, ailesinin siyasi görüşü, yakın arkadaşları vb. dublör annesi tarafından biliniyor olacaktır. Onun hem bir dublorü hem de dublör annesi olacaktır. Bu yüzden, durumun dinleniyor olmaktan daha korkutucu olduğunu söylemiştik.

Google’ın bugün sizler adına topladığı bilgileri öğrenmek için aşağıdaki linki ziyaret edebilirsiniz.

https://myactivity.google.com/myactivity